Το πλήθος των σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων που έχουν εντοπιστεί στην περιοχή των Καλυβίων από όλες τις αρχαιολογικές περιόδους, αποδεικνύουν ότι η κατοίκηση στην περιοχή χρονολογείται ήδη από τη νεολιθική εποχή.
Ευρήματα της περιόδου αυτής, έχουμε στη Λυκουρίζα, της εποχής του Χαλκού στη Φοινικιά και της Μυκηναϊκής περιόδου στoν Όλυμπο.

Από τη γεωμετρική περίοδο έχει βρεθεί το γεωμετρικό νεκροταφείο στη θέση Βαλομάνδρα, ένα “ιερό κορυφής” στο Πάνειο Όρος, πιθανός οικισμός στη θέση Βαλμά και το πλούσιο νεκροταφείο στον Άγιο Παντελεήμονα Αναβύσσου, πολλά από τα σημαντικά ευρήματα του οποίου βρίσκονται στο Μουσείο της Bραυρώνας. H μεγαλύτερη άνθιση όμως εμφανίζεται κατά την αρχαϊκή περίοδο. Τέσσερις σημαντικοί δήμοι έχουν εντοπιστεί στην περιοχή: τα Πρόσπαλτα (δυτικά των Καλυβίων), οι Θορές, οι Φρεάρριοι και η Αιγιλία (βρίσκονται στη κοιλάδα μεταξύ του Πανείου Όρους και του Λαυρεωτικού Ολύμπου προς την παραλία Αναβύσσου).

Κούροι
Σημαντικά επιτύμβια μνημεία έχουν βρεθεί στην περιοχή των Καλυβίων. Πέντε αγάλματα κούρων, από τους πιο χαρακτηριστικούς της Αττικής ανακαλύφθηκαν σε νεκροταφεία της αρχαϊκής περιόδου.

Ι. Κούρος της Νέας Υόρκης
(620-590 π.Χ.) από τα πρώιμα έργα της αρχαϊκής περιόδου, όλες του οι λεπτομέρειες είναι σχηματoπoιημένες και η στάση του είναι άκαμπτη. Βρέθηκε στην περιοχή του Ολύμπου.

ΙΙ. Κούρος της Βαλομάνδρας
(570-550 π.Χ.) ο οποίος βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα, είναι ο πιο αvτιπρoσωπευτικός της μέσης αρχαϊκής περιόδου. Βρέθηκε σε λαθροανασκαφή στο αρχαίο νεκροταφείο της Βαλομάνδρας. Το σώμα του είναι πιο στρογγυλεμένο, τα πόδια πιο ψηλά και πιο λεπτά, η αναλoγία σώματος – κεφαλιού γίνεται πιο αρμονική και αρχίζει να διαγράφεται μια ελαφρά κίνηση.

ΙΙΙ. Κούρος του Μονάχου
(540-520 π.Χ.) από παριανό μάρμαρο. Η κορμοστασιά του παρουσιάζεται ρωμαλέα και η στάση του είναι λιγότερο άκαμπτη. Aυτός ο κούρος βρέθηκε στην περιοχή του Ολύμπου, έχει ύψος περίπου 2 μέτρα και βρίσκεται στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου.

lV. Κούρος Κροίσος
(530 π.X.) βρέθηκε στην περιοχή Φοινικιά, στην επαρχιακή οδό Καλυβίων – Αναβύσσου, γι’ αυτό και έχει “πολιτογραφηθεί” στην Ανάβυσσο. Είναι ένα από τα εντυπωσιακότερα γλυπτά αυτής της περιόδου, φτιαγμένο από παριανό μάρμαρο. Το σώμα του είναι ανδροπρεπές και ρωμαλέο, το πρόσωπό του είναι ιδιαίτερα εκφραστικό και η μορφή του λιγότερο σχηματοποιημένη. Σώζεται το βάθρο του στο οποίο υπάρχει μια συγκινητική επιγραφή για τον ναό Κροίσου “στάσου και θρήνησε μπροστά στο μνήμα του νεκρού Κροίσου που τον θανάτωσε ο βίαιος Άρης καθώς πολεμούσε στην πρώτη γραμμή”.

V. Κούρος Αριστόδικος
(510-500 π.Χ.) βρέθηκε στην περιοχή του Ολύμπου, είναι από παριανό μάρμαρο και έχει ύψος 1,95 μέτρα. Οι ανατομικές λεπτομέρειες τού σχεδόν αθλητικού σώματος έχουν αποδοθεί πιο σωστά, η μετωπική στάση έχει χαλαρώσει και ήδη προαναγγέλεται η κλασσική περίοδος που θα ακολουθήσει.

Παλαιοχριστιανική – Βυζαντινή – Μεσαιωνική περίοδος
Η κατοίκηση της περιοχής είναι συνεχής από τα αρχαία χρόνια αλλά και σε όλη τη διάρκεια της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής περιόδου. Σίγουρα υπήρχε οικισμός των πρώτων χριστιανικών χρόνων στον Όλυμπο όπου ανακαλύφθηκε παλαιοχριστιανική βασιλική και το ίδιο ισχύει για τις περιοχές των Ταξιαρχών και του Αγίου Γεωργίου.
Βυζαντινοί, μεταβυζαντινοί και μεσαιωνικοί οικισμοί υπήρχαν στην περιοχή Εννιάπυργων, στην περιοχή Μελισσουργού – Κάλμι και στην περιοχή Ολύμπου – Φερίζας. Οι περιοχές ήταν κατάλληλες γιατί ήταν μακριά από τη θάλασσα ώστε να αποφεύγεται ο κίνδυνος των πειρατικών επιδρομών.

Παλαιοχριστιανικές βασιλικές
Ι. Ταξιάρχες
Ήταν τρίκλιτη βασιλική του 5ου-6ου αιώνα που σε επόμενες χρονικές περιόδους ανακατασκευάστηκε. Στη βυζαντινή περίοδο περιορίστηκε σε ένα κλίτος. Στην τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας, τον 18ο αιώνα, αγιογραφείται από το γνωστό ζωγράφο από το Άργος, Γεώργιο Μάρκο και τους μαθητές του.

ΙΙ. Άγιος Γεώργιος.
Είναι ξυλόστεγη μονόκλιτη βασιλική στην οποία διακρίνονται τρεις οικοδομικές φάσεις: της παλαιοχριστιανικής, της βυζαντινής και της περιόδου της Τουρκοκρατίας. Από τη Βυζαντινή περίοδο έχει διασωθεί η τοιχογραφία που εικονίζει τη Δευτέρα Παρουσία (13ος αιώνας). Από την εποχή της Τουρκοκρατίας (18ος αιώνας) έχουν διατηρηθεί αγιογραφίες που αποδίδονται στον Γεώργιο Μάρκο.

ΙΙΙ. Βασιλική Λαυρεωτικού Ολύμπου
Τα ερείπια αυτής της τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής που χρονολογούνται στον 5ο αιώνα μ.Χ. αποδεικνύουν ότι πρόκειται για ένα μεγαλοπρεπές μνημείο. Το δάπεδο της βασιλικής ήταν στρωμένο στο ιερό βήμα με ψηφιδωτό, στο μεσαίο κλίτος με μαρμάρινες πλάκες και στα πλάγια κλίτη καθώς και στους δύο νάρθηκες με λίθινες πλάκες.
Τα ψηφιδωτά του ιερού ήταν πολύχρωμα με φυτικό και γεωμετρικό διάκοσμο.
Η βασιλική φαίνεται ότι εξωτερικά διέθετε και βαπτιστήριο όπως και αυτή της Βραυρώνας και επιπλέον είχε διπλό νάρθηκα.

Βυζαντινοί και Μεταβυζαvτινoί ναοί
Ι. Άγιος Πέτρος (12ος αιώνας)
Είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός με κυλινδρικό τρούλο και βρίσκεται στη θέση Πύργοι.
Έχει θαυμάσιες τοιχογραφίες και διασώζεται μια επιγραφή με τη χρονολογία των τοιχογραφιών (1232 μ.Χ.). Ο ναός ωστόσο είναι προγενέστερος. Οι καλύτερα σωζόμενες είναι αυτές στο νάρθηκα του ναού και ειδικά εκείνες που παρουσιάζουν σκηνές οπό τη Δευτέρα Παρουσία.

ΙΙ. Παναγία Μεσοσπορίτισσα (Εισόδια της Θεοτόκου)Ανήκει στον σταυροειδή συνεπτυγμένο τύπο και έχει τον χαρακτηριστικό τρούλο που ονομάζεται “Αθηναϊκός” και έτσι μπορεί να χρονολογηθεί στον 11ο – 12ο αιώνα μ.Χ.
Δυστυχώς από αυτή τη φάση δεν έχουν διασωθεί τοιχογραφίες. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας χτίστηκε στη βόρεια πλευρά του αρχικού ναού ένα μικρό παρεκκλήσιο και οι λίγες τοιχογραφίες που διασώζονται, αποδίδονται στους μαθητές του Αργίτη ζωγράφου Γεωργίου Mάρκoυ.

Μεσαιωνικοί οικισμοί
Στις περιοχές Εννιάπυργοι, Κάλμι, Μελισσουργός και στον Λαυρεωτικό Όλυμπο έχουν διαπιστωθεί μεσαιωνικοί οικισμοί. Έχουν εντοπιστεί τα ερείπια τουλάχισιον δέκα εκκλησιών, αλλά δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχει γiνει καμία λεπτομερής ανασκαφική έρευvα.

Εκκλησίες της Τουρκοκρατίας και μεταγενέστερες
Ι. Μεταμόρφωση του Σωτήρα (Αγία Σωτήρα)
των αρχών του 18ου αιώνα που βρίσκεται βόρεια των Καλυβίων. Είναι τρίκλιτη βασιλική με ημιεξαγωνική κόγχη (ιερό) και χτιστό τέμπλο.

ΙΙ. Ζωοδόχος Πηγή
στο Πάνειο Όρος που πιθανόν χτίστηκε στις αρχές του 18ου αιώνα.
Ανήκει στο σπάνιο τύπο ναού σχήματος ελεύθερου σταυρού που η τρουλοκαμάρα είναι παράλληλη με τον κύριο άξονά του.
Στην περιοχή που βρίσκεται η εκκλησία αυτή, υπήρχαν καλόγεροι που μόναζαν ήδη από τα τέλη του 17ου αιώνα.

ΙΙΙ. Άγιος Δημήτριος Σαρωνικού

Είναι ναός βυζαντινός και από τον τρόπο της τοιχοποιίας του, προκύπτει χρονολόγηση στον 11ο – 12ο αιώνα. Ως προς τον τύπο είναι μονόκλιτος, τρίκογχος με τρούλο. Στο κτιστό τέμπλο της εποχής της Τουρκοκρατίας υπάρχουν τοιχογραφίες στις οποίες εικονίζεται η Παναγία, ο Χριστός και ο Άγιος Ιωάννης.
Η Πλατυτέρα που έχει ζωγραφιστεί στην κόγχη του ιερού είναι έργο του τέλους του 18ου αιώνα.

 IV. Άγιος Δημήτριος (Τραπουριάς)
Ένας μικρός μονόχωρος, καμαροσκεπής ναΐσκος με τοιχογραφίες του 1745 και 1751 που αποδίδονται σε μαθητές του εργαστηρίoυ του ζωγράφου Γ. Μάρκου από το Άργος.

V. Παναγία Μεσοσπορίτισσα
(Εισόδια της Θεοτόκου). Στον Όλυμπο.
Δίκλιτη καμαροσκέπαστη βασιλική χτισμένη πάνω σε βάθρο από μεγάλους λαξευμένους λίθους που πιθανόν πpoέρχoνται από κοντινό αρχαίο ιερό. Οι τοιχογραφίες του με ωραία ζωηρά χρώματα χρονολογούνται στον 18ο αιώνα.

Άλλοι ναοί: Άγιος Ανδρέας, Αγία Τριάδα, Άγιος Νικόλαος (Λυκουρίζα)

VI. Ευαγγελισμός της Θεοτόκου

  Στη θέση που είναι χτισμένος σήμερα ο λαμπρός μητροπολιτικός ναός των Καλυβίων, στην κεντρική πλατεία, υπήρχε παλαιότερος μικρός ναός που είχε κτισθεί μετά την απελευθέρωση από τον Τουρκικό ζυγό. Αυτός ο ναός ήταν τρίκλιτη βασιλική.
Ο σημερινός ναός είναι βυζαvτινoύ ρυθμού (τρίκλιτη βασιλική με τρούλο) και θεμελιώθηκε το 1927.
Τα αρχικά σχέδια που στη συνέχεια τροποποιήθηκαν, είχε κάνει ο αρχιτέκτονας και αρχαιολόγος Αναστάσιος Κ. Ορλάνδος. Αν και είναι ένα από τα πρώιμα έργα του, θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ένα από τα αριστουργηματικά πρώιμα έργα του Ορλάνδου. Είvαι χτισμένος με πελεκητή πέτρα και έχει υπέροχες τοιχογραφίες με ζωηρά χρώματα.